काठमाडाैँ । ‘परराष्ट्रविद्, पूर्व मन्त्री एवम् गभर्नर डा. भेषबहादुर थापाले त सरकारी जग्गा मिचेर बंगला बनाएका रहेछन् नि ? तपाईंलाई थाहा छ ?’
काठमाडौँ महानगरपालिका–१० का वडा अध्यक्षलाई यो प्रश्न गर्दा उनले हतारमा भने, ‘होइन, हुँदै होइन । उहाँ यहाँ (बानेश्वर हाइटमा) बस्न थालेको ५० वर्ष बढी भयो । हामी जन्मिएदेखि उहाँको घर देखिरहेका छौँ । उहाँको घर सरकारी जग्गामा पर्दैन,’ बडो हतार र निर्धक्क भएर वडा अध्यक्ष रामकुमार केसीले सिधाकुरासँग संवाद गरे ।
‘तपाईं उहाँको घर, उहाँको व्यक्तित्व र जमिनबारे जानकार हुनुहुन्छ ?’ हामीले वडा अध्यक्ष केसीलाई दोस्रो प्रश्न गर्यौँ ।
केसीले फेरि निर्धक्क जवाफ दिए, ‘उहाँ त हाम्रो वार्डको राम्रोका लागि काम गर्नुहुन्छ । उहाँहरु यहाँ आउँदा स्याल कराउने जङ्गल थियो अरे,’ वडा अध्यक्ष केसीले थपे, ‘व्यर्थै यहाँ बसेछु भन्दै हुनुहुन्थ्यो । उहाँ जत्तिको बुझेको मान्छेले सरकारी जग्गा मिच्ने कुरै भएन ।’
वडा अध्यक्ष केसी मात्रै होइन सिधाकुराले सोधेका कयौँ मानिसहरूले डा.भेषबहादुर थापाले नै सरकारी जग्गा हडपे र त्यसमा आफ्नो निजी बङ्गला बनाए भन्दा धेरैले त्यो हुनै नसक्ने तर्क गरे ।
राजा महेन्द्रको शासनकालदेखि पञ्चायतमा रजगज हुँदै बहुदलमा समेत नेपालको सत्ता र शक्तिको वरिपरि घुमेका डा.थापा लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा पनि धेरैको आदर्श र प्रेरणाका पात्र झैँ लाग्छन् । यस बीचमा कयौँ उत्कृष्ट अवसरहरूको स्वाद पनि उनले लिए ।
कर्णेल कटकबहादुर थापाका नाती, जर्नेल नुरबहादुर थापाका छोरा, अमेरिकाबाट उच्च शिक्षा, २३ वर्षको उमेरमै राजाबाट नियुक्त नेपाल सरकारको राज पत्राङ्कित विशिष्ट श्रेणी सचिव । यत्ति मात्रै होइन, नेपाल राष्ट्र बैंकका चौथो गभर्नर, योजना आयोगका सदस्य सचिव, परराष्ट्रमन्त्री, भारत र अमेरिकाका लागि पूर्व राजदूत र अहिले नाम कहलिएका लेखक, परराष्ट्रविद् । यी सबै विशेषणले पनि उनलाई बानेश्वर हाइटको जग्गा कब्जा गर्ने मानिसको दर्जा दिन सुहाउँदैन ।
तर, सिधाकुरालाई प्राप्त प्रमाणले डा. थापाले बानेश्वर हाइटको २ रोपनी १३ आना सरकारी जग्गा किर्ते गरेर आफ्नो नाममा ल्याएर, २ हजार ४४०.१९ वर्ग मिटर क्षेत्रफलमा आफू र श्रीमतीको नाममा भेरी (भेष +रिता) निवास बङ्गला बनाएका छन् ।
सरकारी नक्सामा डा. भेषबहादुर थापाकाे नाममा लालपुर्जा रहेकाे जग्गा
मैतिदेवीबाट पुरानो बानेश्वर जान सेतो पुल तर्ने बितिक्कै दायाँतर्फ लाग्ने उकालो बाटो छ । टंकप्रसाद आचार्य मार्गको ५ सय मिटर उक्लिएपछि दायाँतर्फ अग्लो पर्खालले घेरिएको भेरी बास पुगिन्छ । त्यही भेरी बास बङ्गलाले चर्चेको कुल क्षेत्रफल ३ रोपनी १३ आना २ दाम मध्ये २ रोपनी १३ आना २ दाम सरकारी स्वामित्वको धोबीखोला किनाराको जग्गा हडपेर बनेको छ ।
कसरी हडपे थापाले सरकारी जग्गा ?
राजा र दरबारको वरिपरी बस्नु भनेको पञ्चायतकालमा सरकारी सम्पत्तिमाथिको रजगजका लागि लाइसेन्स पाए जत्तिकै थियो । नेपाली सेनाको उच्च पदको थापा परिवार राजाका कति नजिकको विश्वास पात्र थिए भन्ने जान्नका लागि भेषबहादुरलाई तत्कालीन राजपरिवारले गरेको विश्वासले नै प्रष्ट भइन्छ । हजुरबुबा सेनाको कर्णेल, बुबा सेनाका जर्नेल र आफू स्वयम् राजा महेन्द्रदेखि वीरेन्द्रसम्मका विश्वास पात्र ।
यत्ति भएपछि उनलाई बानेश्वर हाइटमा सरकारी जग्गा प्रयोग गर्न यसै थप लाइसेन्स चाहिएन । झन् २०४७ सालको राजनीतिक परिवर्तन पछि बहुदलमा सरकारी जमिन माथिको अतिक्रमण त दलहरूको संरक्षणमा ह्वात्तै बढ्यो । यही क्रममा धोबीखोला करिडोरमा सुकुम्बासी र रैथानेहरूले सयौँ रोपनी जग्गामा भोग चलन सुरु गरे । जिल्ला मालपोत कार्यालय काठमाडौँका अनुसार भेषबहादुर थापाकै नाममा एक रोपनी २ आना जग्गा पहिल्यै थियो । सरकारी जग्गा आफ्नो नाममा ल्याउन होडबाजी चलिरहेको त्यही मौकामा थापाले २ रोपनी ११ आना २ पैसा क्षेत्रफल आफ्नो नाममा पारे ।
सरकारले पूर्वसचिव रामबहादुर रावलकाे अध्यक्षतामा गठन गरेकाे सरकारी तथा सार्वजनिक जग्गा छानबिन एवम् संरक्षण सम्बन्धी उच्चस्तरीय आयोगको प्रतिवेदन अनुसार वि.सं. २०४९ देखि २०५२ सालसम्म गरिएको अध्ययनमा धोबीखोला क्षेत्रको ८४ कित्ताको ५१२ रोपनी २ आना २ पैसा जग्गा ६१० जना व्यक्तिहरूले हडपेको खुलेको थियो । जसमध्ये १८४ रोपनी २ आना १ दाम ३ पैसा सरकारी जग्गामा सुकुम्बासीहरुले घर समेत बनाएका छन् । त्यही अतिक्रमण भएको जमिनमध्येको पर्ति जग्गा र धोबीखोलाको गरी २ कित्ता डा। भेषबहादुर थापाले आफ्नो नाममा ल्याएको जिल्ला मालपोत कार्यालयको विवरणमा खुल्छ ।
‘सरकारी नापीमा निजी जग्गामा २ कित्ता सरकारी जमिन घुसाएको र भोगचलन मात्रै गरेको २०५२ सालमा खुलेको थियो,’ भूमि व्यवस्था तथा गरीबी निवारण मन्त्रालय उच्च स्रोत भन्छ, ‘तर, २०५५ सालमा थापाले सो सरकारी जग्गा आफ्नो नाममा सारेर लालपुर्जा बनाएको देखियो ।’
२०५५ सालमा थापाको नाममा लालपूर्जा
तत्कालीन काठमाडौँ नगरपालिका र धोबीखोला किनारा क्षेत्रमा भएको जग्गा अतिक्रमणबारे २०४९ सालबाट उच्चस्तरीय आयोगले काम थालेको थियो । जसअन्तर्गत वडा नम्बर १० को बानेश्वर क्षेत्रमा रहेको कित्ता नं।६५ मा खोलाको जमिन १ रोपनी ११ आना १ पैसा र कित्ता नं ८ मा पर्ती जग्गा १३ आना १ पैसा जग्गा डा। थापाले आफ्नो निजी जग्गामा घुसाएका थिए ।
आयोगका नापी सहायक यमनारायण चौधरीले नापजाँच गर्दा थापाले चर्चेको सरकारी जमिन व्यक्तिको नाममा दर्ता भने भएको थिएन ।
‘थापाको परिवारले अतिक्रमण गरेको जग्गा हाल दर्ता बाँकी रहेको देखिन्छ,’ प्रतिवेदनमा भनिएको थियो । तर, प्रतिवेदन पेश भएको तीन वर्षपछि पहिलो पटक थापाले २०५५ साल असार १ गते कित्ता नं ८ को १३ आना १ पैसा रैकर जग्गा निजीका रुपमा हालसाबिक गरेर आफ्नो नाममा ल्याएका थिए ।
त्यस्तै, २०५५ चैत २९ गते जिल्ला मालपोत कार्यालय काठमाडौँबाट कित्ता नं ६५ को १ रोपनी ११ आना १ पैसा जग्गा निजी रैकरका रुपमा हालसाबिक गरेका थिए । त्यसपछि कित्ता नं ६५ को कुल जग्गा क्षेत्रफल ३ रोपनी १३ आना २ पैसा पुर्याइएको थियो ।
भूमिसुधार तथा मालपोत कार्यालय डिल्लीबजार, काठमाण्डौँकाे विवरणअनुसार सो जग्गा शहरी 'ग' वर्गको घर जग्गा र रैकर निजीको रुपमा डा. भेषबहादुर थापाको एकल नाममा दर्ता कायम छ । सरकारीबाट सारिएको जग्गा डा. थापाकै नामबाट आएको नयाँ स्रेस्ता कायम गरिएको छ ।
चलन चल्तीमा झण्डै ५० करोडको जग्गा हडपियो
बानेश्वर हाइट क्षेत्रमा थापाले हडपेको सरकारी जग्गाको अहिलेको चलन चल्तीको मूल्य भन्डै ५० करोड रुपैयाँ बराबर पर्छ । हालको काठमाडौँ महानगरपालिका वडा न. १० मा पर्ने सो जग्गाको मूल्य प्रतिआना करिब १ करोड रुपैयाँ भन्दा बढी पर्छ ।
सरकारले कायम गर्ने थैली अनुसार २०८१ मा यहाँको जग्गाको प्रति आना मूल्य ३९ लाख ६० हजार रुपैयाँ कायम गरिएको छ । सरकारी दररेटमै पनि थापाले करिब १८ करोड मूल्य बराबरको सरकारी जग्गा हत्याएका छन् ।
थापाले मात्रै होइन, अन्य व्यक्ति तथा संघ संस्थाले समेत काठमाडौँ महानगरपालिका वडा न १० मा १ सय ८४ रोपनी २ आना १ दाम ३ पैसा क्षेत्रफल सरकारी तथा सार्वजनिक जग्गा आफ्नो नाममा घुसाएको तथा अतिक्रमण गरेका छन् ।
धोबीखोला, धोबीखोलाको बगर, बाँडगंगाको पानी बग्ने कुलो, थापाटोल महादेव मन्दिर नजिकको पर्ती जग्गा, शंखमूल क्षेत्रको बागमती नदि किनार क्षेत्र ५४ कित्ता सार्वजनिक तथा सरकारी जग्गामा व्यक्तिले रजाँइ गरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख गरिएको छ ।
आयोगको प्रतिवेदनअनुसार साविकको बानेश्वर महादेवस्थान गाविस हालको कामपा १० मा सरकारी तथा सार्वजनिक जग्गा छानबिन कार्यको सिलसिलामा पुरानो बानेश्वर चोकदेखि पश्चिम धोबीखोला देखि पूर्व बानेश्वर हाइट, नयाँ बानेश्वर देखि शङ्खमूलको पुलसम्मको क्षेत्रमा रहेको सरकारी तथा सार्वजनिक जग्गा, बाटो, खोला, नदी, पर्ती कुलो आदीको क्षेत्रगत निरीक्षण गर्दा साविकका ८४ कित्ताको ५१२ रोपनी २ आना २ पैसा जग्गामध्ये हाल ६१० जना व्यक्ति तथा सुकुमबासीहरुले १८४ रोपनी २ आना १ दाम ३ पैसा जग्गा भोगचलन गरि घर समेत बनाएका छन् । प्रतिवेदनका अनुसार ३२ वटा कित्ताको ३१ रोपनी ११ आना २ दाम १ पैसा पर्ती जग्गा अतिक्रमण भएको छ ।
यो क्षेत्रमा मन्दिर र चिहानको जमिनको समेत निजी लालपूर्जा बनाइएको छ । मन्दिर र चिहानको नाममा रहेका ७ वटा कित्ताको २ रोपनी ५ आना ३ दाम जग्गा, स्कुल र पार्टीको ४ वटा कित्ताको ५ रोपनी ५ आना १ दाम ३ पैसा जग्गा अतिक्रमणमा परेका छन् ।
के भन्छन् थापा ?
सरकारी जग्गा निजीकरण गरेर घर बनाएर भोगचलन गरेको कुरा भेष बहादुर थापा भने अस्वीकार गर्छन् । उनले सो जग्गा आफूले आदित्य शमशेर राणासँग किनेको दाबी गरे । आफूहरूले किनेर भोगचलन गरिरहेको सो जग्गा सरकारी नभएको दाबी उनको छ। ‘हामीले २०२० र २२ सालतिर सो जग्गा किनेको हो । दुवैतिर बाटोले खायो । हामीलाई मुआब्जा पनि दिएनन्,’ थापाले भने ‘यो सरकारी जग्गा होइन । हाम्रो नाममा लालपुर्जा छ ।’ थापाले करिब ३० वर्ष अघि सो जग्गा हालसाबिक गरेको बताए ।
