ओभरसियर पढेर सकेका दैलेखका २३ वर्षे सुजन राउत कोरिया जाने दौडमा थिए । दैलेख महाबु गाउँपालिका–६ रानिवनका स्थानीय भक्त बहादुर राउत र नन्दकुमारी कटवाल राउतका जेठा छोरा सुजन २ महिनादेखि काठमाडौँ बसेर इपीएस परीक्षाको तयारी गरिरहेका थिए । ब्रेन ट्युमरले गत बर्ष बाबुको मृत्यु भएपछि परिवारको भविष्य सुजनको काँधमा थियो ।
सुजनका मामा यमराज कटुवलकाअनुसार नेपालमा कसैगरी पनि काम नपाए पछि सुजन रोजगारीका लागि कोरिया जाने तयारीमा थिए । ‘भान्जाले ३ वर्षे ओभसियर पढेर नेपालमा रोजगारीका लागि धेरै प्रयास गरे तर काम पाएनन्’ मामा कटुवालले बिक्षिप्त हुँदै सिधाकुरासंग भने, ‘तर, भान्जा घरको जेठो छोरा, आमा भाई बहिनिको भविष्यका लागि हिंडेका सुजन कोरिया जाने पहिलो खुड्किलो उक्लिनै पाएनन् । काठमाडौंमै अस्ताएको खबर आयो ।’
सुजनको मृत्युको खबरले रानिवन गाउँ यतिबेला स्तब्ध बनेको छ । घरमा सुजनको आमा, र भाइ बहिनि छन् । मामा कटुवालकाअनुसार घर धान्ने घरको जेठो छोराका बारेमा अप्रिय अखबर सञ्चार माध्यामबाट आएपछि आमा नन्दकुमारी अर्धचेत अवस्थामा छिन् ।
शुक्रबार दिउँसो करिब १२ बजे झडपमा परी घाइते भएका उनलाई उपचारको लागि किस्ट अस्पताल लगिएको थियो । अस्पतालका चिफ अफ अपरेसन अमिस पाठकका अनुसार राउतलाई १२ः४० तिर अचेत अवस्थामा अस्पताल पुर्याइएको थियो । त्यसपछि मेडिकल टिमले सिपिआर गरे पनि सफल नभएपछि सवा १ बजे मृत घोषणा गरिएको थियो । उनको छातिमा निल डाम देखिएको छ ।
शुक्रबार मध्यान्न गाउँकै एक मानिसको मृत्युमा मलामीमा थिए अछाम चौरपाटी गाउँपालिका एकका टेक बहादुर शाह । एक्कासी काठमाडौँबाट उनलाई कसैले सम्पर्क गरेर सुनायो बालकुमारीमा भएको प्रहरीसँगको झडपमा छोरा बिरेन्द्रको ज्यान गयो ।
कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण भारतमा मजदुरी गर्ने टेकबहादुरले ऋण धन गरेर घरको कान्छो छोरा बिरेन्द्रलाई पढाएका थिए ।
आफ्नो जीवन भारतमै मजदुरीमा बितेको देखेपछि छोरा बिरेन्द्रले बाबुलाई परिवारको आर्थिक बोझ टार्न र परिवारलाई उकास्न कोरिया जाने योजना बनाएका थिए । छोराको निधनको खबरले बिक्षिप्त बुबा टेकबहादुरलाई उदृत गर्दै चौरजहारी एकका वडा अध्यक्ष बीरबहादुर थापाले भने, छोराको मृत्युको खबरपछि बुबा टेक बहादुर आमा दुर्गादेवी, दाजु र भाउजू भावविह्वल छन् । गरिबी र अभावले पिल्सिएको घरको उद्धार गर्छु भन्थ्यो । आफँै अस्तायो भन्दै बुबा आमा छाति पिटेर बिलौना गरिरहेका छन् ।’
वडा अध्यक्ष थापाका अनुसार खासै खेतिपाती नहुने र पिउने पानीको समेत अभाव रहेको गाउँका अधिकाशं मानिस आर्थिक रुपमा बिपन्न छन् । कोदो, मकै जस्ता प्रमुख बालीबाट मात्रै खान नपुग्ने भएपछि बिरेन्द्रका बाबु पनि मजदुरीका लागि भारत छिरेका थिए ।
छोराले कोरिया जाने तयारी गरीरहेकोमा खुसी भएका बुबा बिरेन्द्र एक महिना अघि मात्रै गाउँ आएको थापाले बताए । गाउँमा सबैको प्यारो बिरेन्द्रको निधनले सिंगो गाउँ नै शोकमा डुबेको वडा अध्यक्ष थापाको भनाई छ ।
देशमा अवसर नभएको भन्दै युवाहरु देश छोड्न तछाड मछाड गरिरहेका छन् । वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्याङ्कअनुसार चालु आर्थिक वर्षको मंसिरसम्म नेपालबाट कामको खोजीमा विदेशिने युवाहरुको संख्या ७१ हजार २०६ सय पुगेको छ ।
देशको शिथिल अर्थतन्त्र, बेरोजगारी र बितृष्ण राजनीतिबाट बाहिरिएर घर र परिवारको सपनाका लागि श्रमको खोजीमा कोरिया जान तयारी गरेका युवाहरुको यस्तै समूहमाथि शुक्रबार राज्यबाटै निर्घात कुटपिट र बल प्रयोग हुँदा २ जना युवाले ज्यान गुमाए भने ७ युवा घाइते भएका छन् ।
बालकुमारीमा किन भयो तनाब ?
नेपालले सन् २००८ देखि जीटूजी अर्थात् सरकार–सरकारबीचको समझदारीअन्तर्गत ईपीएस प्रणालीबाट नेपाली कामदारहरू कोरिया पठाउँदै आएको छ । ठगिने जोखिम कम हुनु र उच्च आम्दानीका कारण नेपाली युवाहरु कोरिया जान लालाययित देखिएको वैदेशिक रोजगार विभागको ईपीएस शाखाले जनाएको छ ।
नेपालबाट दक्षिण कोरियाको उत्पादनमूलक क्षेत्रमा पठाउन भाषा परीक्षाका लागि यस वर्षका लागि पुस २ देखि ६ गतेसम्म आवेदन माग गरिएको थियो । यो परिक्षामा यस अघि कोरियामै शिपबिल्डिङ (पानी जहाज निर्माण) मा जानका लागि भाषा परिक्षा दिएका तर फेल भएका परिक्षार्थीलाई सहभागी हुन विभागले रोक लगाएको थियो ।
तर, पनि भाषा परीक्षाका लागि निर्धारित समयभित्र एक लाख ४३ हजार ८१२ जनाले आवेदन दिएका थिए । सोही परिक्षामा सहभागी हुन पाउनु पर्ने माग गर्दै पानी जहाज निर्माणको भाषा परिक्षामा अनुत्तिर्ण भएकाहरु माग गरिरहेका थिए । तर, विभागले त्यसलाई अस्वीकार गरिरहेको थियो । परिक्षामा सामेल गराउनु पर्ने माग गर्दै उच्च अदालत पाटनमा रिट दायर गरेका १८ जनालाई परिक्षामा सामेल गराउने अदालतको आदेशपछि आफू पनि भाषा परिक्षामा सामेल हुन पाउनु पर्ने भन्दै शुक्रबार सयौं युवाहरु विभागको कोरिया शाखा घेराउ गर्न बालकुमारी पुगेका थिए ।
रोजगारी माग्नेलाई गोली
प्रहरीको अधिक बल प्रयोगका कारण बालकुमारीमा २ युवकको ज्यान जानु र आधा दर्जनको संख्यामा युवाहरु घाइते भएसँगै बालकुमारी घटनालाई लिएर सरकार र प्रहरीको भूमिकामा गम्भिर प्रश्न उठेको छ ।
प्रहरी परिसर ललितपुरले भीड अनियन्त्रित भएपछि गोली चलाउनु परेको दाबी गरको छ । शुक्रबार अबेर एक प्रेश विज्ञप्ति जारी गर्दै परिसरले प्रहरीको गोली लागेर अछामका विरेन्द्र शाहको मृत्यु भएको स्वीकार गरेको छ । सामाजिक सञ्जालामा सार्वजनिक भएको अर्को एक दृश्यअनुसार प्रहरीले भीड नियन्त्रणका लागि गोली नै चलाएको देखिएको छ । आन्दोलनमा सहभागी एक युवकलाई प्रहरीले प्रहार गरेको गोली उनको मोबाइलमा लागेको दृश्य बाहिरिएको छ ।
बालकुमारीमा भएको झडपमा प्रहरीले अधिक बल प्रयोग गरेको भन्दै चर्को आलोचना भइरहेका बेला नेपाल प्रहरीका प्रवक्ता डिआइजी कुवेर कडायतले भने यस विषयमा थप अनुसन्धान जरुरी भएको बताउँछन् । ‘घटनाबारे थप छानबिन र अनुसन्धान गर्नुपर्ने देखिन्छ,’ उनले भने । प्रहरीकाअनुसार घटनामा ७ जना प्रहरी पनि घाइते भएका छन् । आन्दोलनमा सहभागी ७३ जनालाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको छ ।
रोजगारीका लागि विदेशिन खोज्नेमाथि सरकारी दमन
कोरिया जाने प्रक्रिया एउटा पाटो भए पनि शुकबार बालकुमारीमा परिक्षा दिन पाउनु पर्छ भन्ने माग बोकेर आन्दोलनमा उत्रिएका युवाहरुको उद्देश्य कामका लागि विदेशिन पाउनु पर्ने भन्ने नै थियो ।
तर, भाषा परिक्षणमा आवेदन दिन नपाएपछि आक्रोशित बनेका युवाहरुमाथि प्रहरीले अत्याधिक बल प्रयोग गरेको प्रत्यक्षदर्शीहरु बताउँछन् । प्रहरीले अश्रूग्यास र हवाई फायर तथा मनपरी लाठी प्रहार गरेपछि भिड थप अनियन्त्रित भएको थियो ।
प्रहरीको दमनपछि मात्रै आक्रोशित युवाहरुले मन्त्री ज्वालाको गाडीमा आगजनी गरेका थिए । विदेशिन परिक्षा माग गरिरहेका युवाहरु माथिको आक्रमणलाई लिएर चौतर्फी आलोचना भएको छ । बालकुमारी घटनामा भीड नियन्त्रणका लागि प्रहरी परिस्थितिको मूल्याङ्कन गर्नबाट चुकेको पूर्व प्रहरी अधिकारीहरु नै बताउँछन् । नेपाल प्रहरीका पूर्व डिआइजी हेमन्त मल्ल बालकुमारी घटनाको क्षति अकल्पिनिय र असाबधानीको कारण घटेको बताउँछन् । ‘भीड नियन्त्रण र सुरक्षाकालागि परिस्थितिको मूल्याङ्कन गर्नबाट फिल्डका खटेको प्रहरी चुक्दा घटना भएको हुनसक्छ,’ मल्ल भन्छन् ‘अहिलेकै परिस्थितिमा ज्यान जाने गरी घटना हुनुपर्ने अवस्था नहुन पर्ने हो ।’
बालकुमारी घटनालाई लिएर राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका सभापति रवि लामिछाने पनि आपत्ति जनाएका छन् । रो्जगारी र कामका लागि देश भित्र वातावरण बनाउनबाट चुकेको सरकारले युवाहरुमाथि गोली बर्षाएको उनको आरोप छ ।
