काठमाडाैँ । चार दिन देखि अशान्त बनेको न्यूरोड क्षेत्र सोमबार साँझको सम्झौतापछि केही मत्थर भएको छ । यो बीचमा यहाँ कहिले नगरप्रहरी र स्थानीयबीच धकेलाधकेल भयो त कहिले महानगरका मेयर लगायत विरुद्ध मुर्दावादको नारा लाग्यो ।
अचम्मको कुरा त के छ भने सोमबार अपरान्हसम्म त्यस क्षेत्रमा पत्रकारलाई भिडियो खिच्न समेत मनाही गरिएको थियो । आन्दोलनमा उत्रिएकाहरूले सञ्चारकर्मीहरू कसैको भिडियो डिलिट गरिदिए, केही सञ्चारकर्मीका क्यामेरा फुटाइदिएका छन् त केहीमाथि हातपात समेत भएको छ ।
न्यूरोडका स्थानीय सबैभन्दा बढी आक्रोशित छन्, काठमाडौँ महानगरका मेयर बालेन्द्र साहविरुद्ध र सञ्चार माध्यम विरुद्ध । २२ नम्बर वडाका स्थानीयहरु केही दिनदेखि मेयर विरुद्ध आगो ओकली रहे । उनीहरु महानगर, अदालत, प्रशासन कसैको पनि कुरा र आदेश सुन्ने पक्षमा देखिएनन् । देशभर र अन्तराष्ट्रिय मञ्चमा समेत ख्याति कमाइरहेका आफ्ना मेयर बालेन्द्र शाहको त उनीहरूले शुक्रबार पुत्ला नै जलाए ।
शुक्रबारदेखि न्यूरोडमा यस्तै रमिता चलिरहेको थियो । सोही दिनदेखि काठमाडौँ महानगरले फुटपाथ विस्तारको कार्य गर्न पाएको छैन । सोमबार न्यूरोड पुगेको महानगरको डोजर स्थानीयको आगो लगाइदिने धम्की पछि फिर्ता भएको छ । पैदलयात्रीको सहजताका लागि वैज्ञानिक तवरबाट फुटपाथ विस्तार कार्यको विरोधमा न्यूरोडमा यो सबै भइरहेको छ ।
न्यूरोडमा चलिरहेको यो सबै हर्कतको नेतृत्व काठमाडौँ महानगरपालिका वडा नम्बर २२ का अध्यक्ष चिनीकाजी महर्जनले गरिरहेका छन् । चिनीकाजीको तितो यथार्थबारे केही बेरमा चर्चा गरौँला त्यो भन्दा पहिला न्यूरोडको फुटपाथ विस्तार विवादबारे चर्चा गरौँ ।
फुटपाथ योजना र विवाद
काठमाडौँ महानगरपालिकाले गत जेठ १४ गतेदेखि काठमाडौँ महानगरको वडा नम्बर २४ र २२ मा फुटपाथ बिस्तारको कार्य सुरु गरेको थियो । काम सुरु गर्नुअघि महानगरपालिकाको सहरी योजना आयोग र सहरी यातायात तथा सडक सुरक्षा एकाइले नयाँ सडक क्षेत्रका पूर्वाधार, यसको उपयोगिता, समस्या र सम्भावित समाधानका उपायका विषयमा गएको जेठ महिनामा संयुक्त अध्ययन गरेको थियो ।
सो क्रममा स्मार्ट क्यामराबाट पैदलयात्रीको आवतजावत सङ्ख्या तथा घनत्व मापन गरिएको थियो । यसरी गरिएको गणनामा जुद्ध शालिकबाट न्यूरोड गेटतर्फ बेलुका ६ बजेदेखि ७ बजेसम्म (१ घण्टा अवधिमा) ८ हजार ७ सय ४५ जना यात्रुले पैदलयात्रा गरेको देखियो । इन्द्रचोकमा बेलुका ०७ः४५ देखि ०८ः४५ सम्म गणना गर्दा २ हजार ९ सय ३३ जनाले, धर्मपथमा बेलुका ०५ः१५ देखि ०६ः१५ सम्म गणना गर्दा ४ हजार ४ सय ३७ जनाले यात्रा गरेको देखियो । नयाँ सडक ताम्राकार हाउसतर्फबाट जुद्ध शालिकतर्फ राखिएको क्यामराबाट बेलुका ५ बजेदेखि ६ बजेसम्म १ घण्टाको अवधिमा ६ हजार ७४ जना यात्रीले र यही ठाउँबाट न्यूरोड गेटतर्फ फर्काएर राखिएको क्यामेराबाट बेलुका ०५ः४५ देखि ०६ः४५ बजेसम्ममा ४ हजार १ सय २७ जना पैदल यात्रीले यात्रा गरेको देखियो ।
यसरी हेर्दा पैदलयात्रुको लागि हिँड्ने बाटो कम भएको निष्कर्ष निकालियो । १३ मिटरको सडक भएको ठाउँमा ८ मिटर मुल सडक राख्ने, दायाँ २.५ र वायाँ २.५ मिटर पैदल मार्ग विस्तार गर्ने र ११ मिटर सडक भएको ठाउँमा ८ मिटर मूल सडक राख्ने, दायाँ १.५ मिटर र वायाँ १.५ मिटर पैदल मार्ग विस्तार गर्ने महानगरले योजना बनायो ।
यसरी पैदल मार्ग विस्तार हुँदा विगतमा मोटरसाइकल पार्किङ् भए जत्तिकै ठाउँ मात्र उपयोग हुने महानगरले देख्यो । महानगरले टेण्डर आह्वान गर्यो र जेठ १४ गतेबाट काम थाल्यो ।
टेण्डर आह्वान गर्दा २२ नम्बर वडा र २४ नम्बरका जनप्रतिनिधिकै सहमतिमा सार्वजनिक खरिद प्रक्रियाबाट ठेक्का लागेर फुटपाथ चौडाको काम सुरु भएको महानगरको दाबी छ । तर, महानगरलाई काम गर्नबाट संघीय सरकार अन्तर्गतको सडक विभागले अवरोध गर्यो ।
चक्रपथ निर्माणको विषयमा महानगर र सडक विभागबिच विवाद थाती नै रहेको बेला महानगरको काममा भाँजो हालेपछि बालेनले सडक विभागको अगाडी लगेर एक ट्रक धुलो खन्याईदिए । चक्रपथ निर्माण नगरेर जनताले सधैँ धुलो खान परेको उनको आरोप थियो ।
त्यसपछि सडक डिभिजन कार्यालयले न्यूरोडको सडक सडक विभाग मातहतमा पर्ने भन्दै महानगरलाई काम रोक्न निर्देशन दियो । काम रोक्नका लागि असार १३ र १६ गते गरी २ वटा पत्र समेत पठाएको थियो । त्यसपछि महानगरपालिका सडक डिभिजन कार्यालयको पत्रविरुद्ध अदालत पुग्यो । उच्च अदालत पाटनले असार ३० गते सडक डिभिजन कार्यलयको पत्र कार्यान्वयन नगर्न अन्तरिम आदेश दियो । त्यसपछि महानगरलाई फुटपाथ विस्तार गर्न बाटो खुल्यो र काम सुरु गर्यो ।
तर,अहिले वडा नम्बर २२ का वडाअध्यक्षको नेतृत्वमा स्थानीयहरुले निरन्तर फुटपाथ विस्तार विरुद्ध आन्दोलन गरिरहेका छन् । शान्तीपुर्ण भनिएको आन्दोलन मुडभेटतर्फ सोझिएको थियो । भलै सोमबार बेलुकाको समझदारीले आन्दोलन केही पर धकेलिएको छ । तर, समस्या अझै सुल्झिएको छैन् ।
किन महानगरको योजनाको विरोध गरिरहेका छन् चिनीकाजी ?
काठमाडौँ महानगरपालिका वडा नम्बर २२ का वडाअध्यक्ष चिनीकाजी महर्जन मेयर बालेनविरुद्ध तितो ओकलिरहेका एक मात्र वडा अध्यक्ष हुन् । ३२ वटा वडाका फरक फरक जनप्रतिनिधिहरुसँग मेयरको फरक खालका असहमतिहरु कार्यपालिका बैठकमा देखिन्छन् । तर,सँधै जसो र जे विषयमा पनि चिनीकाजी मेयरविरुद्ध आधार र कारण बिनै आक्रोशित देखिन्छिन् । जसको सुरुवात भएको थियो २०८० माघदेखि, जतिबेला बालेनले न्यूरोड र दरमार्गमा पार्किङका नाममा हुँदै आएको लुटधन्दामा रोक लगाएका थिए ।
बालेनले पार्किङमा रोक लगाउनुअघि कसरी अरबौँ रुपैयाँको लुट चलिरहेको थियो भन्नेबारे हामीले यसअघि नै समाचार प्रकाशन गरिसकेका छौँ ।
बिद्यासुन्दर शाक्यको पालामा स्मार्ट पार्किङको नाममा अरबौँ रुपैयाँ असुली गर्न एक निजी कम्पनीलाई लाइसेन्स दिइएको थियो । उक्त निर्णय गर्ने विद्यासुन्दरको कार्यपालिकामा चिनीकाजी महर्जन पनि थिए ।
महर्जनलाई बालेनले न्यूरोडमा पार्किङ हटाएको विषय मन परेको थिएन । फागुन १ गते बसेको काठमाडौँ महानगरको २८ औँ कार्यपालिका बैठकमा यसबारे पनि चिनीकाजीले विरोध जनाएका थिए ।
आफ्नो निर्वाचन क्षेत्रमा सडकमा पार्किङ गरेर अवैध रकम उठाइएको विरुद्ध महानगरले चालेको कदमको विरोध उनले किन गरेका हुन अझै स्पष्ट छैन् । तर, बालेनले सो पार्किङ प्रकरण्को छानबिनका लागि अख्तियार, सम्पत्ति शुद्धिकरण, सीआईबी लगायतका निकायमा लेखि पठाएका छन् । यो छानबिनको घेरामा स्वयम वडा अध्यक्ष महर्जन पनि छन् ।
अनुसन्धानको घेरामा चिनीकाजी
जेठको पहिलो साता काठमाडौँ महानगरपालिकाले सबै दस्तावेजहरुलाई व्यवस्थित र सिष्टमेटिक गर्ने भन्दै सबै वडाबाट फाइलहरु सङ्कलन गरेको थियो । सो क्रममा वडा नम्बर २२ बाट करिब ६/७ बोरा फाइल सङ्कलन गरेको थियो । ति फाइल लिने बेला वडाध्यक्ष चिनीकाजी महर्जन वडा कार्यालयमा थिएनन् ।
वडा नम्बर २२ भनेको सबैभन्दा धेरै आर्थिक गतिविधि हुने क्षेत्र हो । महानगर स्रोतका अनुसार उक्त फाइलको अध्ययन गर्दा वडाध्यक्ष महर्जनका थुप्रै कैफियत देखिएका छन् । जसको बारेमा थप अनुसन्धान भइरहेको छ । सोही कारण उनको मुटुमा ढ्याङ्ग्रो बजेको महानगरका एक कर्मचारीले बताए ।
स्थानीय जनप्रतिनिधिलाई व्यवसाय दर्तामा हस्ताक्षर गर्ने अनुमति कनुनले दिएको छैन् । तर, चिनीकाजीको वडाबाट जफत भएको फाइलमा यस्ता सयौँ फर्महरुलाई वितरण गरेको दस्ताबेजमा वडा अध्यक्ष मर्हजनको हस्ताक्षर भएको पाइएको छ । जसमाथि बिस्तृत अनुसन्धान भइरहेको महानगर स्रोतले जनाएको छ ।
फुटपाथ विस्तार विरुद्ध चिनीकाजीको एकोहोरो ढिपी
पार्किङ निषेध र फाइल सङ्कलनको विषयमा महानगरका ३२ मध्ये एक्लो अनुसन्धानको घेरामा परेका वडा अध्यक्ष हुन चिनीकाजी । तर, जसले उनीमाथि अनुसन्धान गरिरहेको छ उनैको विरुद्ध एक पछि अर्को प्रसङ्ग निकाल्दै उनी आन्दोलनको मोर्चामा छन् । उनी स्वयमले उचालेको मुद्दा जायज हो वा होइन भन्नेमै आशंका जन्माइदिएको छ ।
अहिले उनी फुटपाथ विस्तारको विषय उचालेर बालेनविरुद्ध खनिइरहेका छन् । यो जेठ १८ गते बसेको ३२ औँ नगर कार्यपालिका बैठकमा मेयर बालेन र वडाध्यक्ष चिनीकाजीबिच चर्काचर्की भएको थियो ।
चिनिकाजीले सडक विभागले पत्र काटेको भन्दै फुटपाथ विस्तारको कार्य रोक्नुपर्ने तर्क राखेका थिए । साथै गाडी गुड्ने भागलाई घटाउन नहुने उनको भनाई छ । तर पहिलेको गाडी गुड्ने बाटो जस्ताको तस्तै राखेर पहिले पार्किङ बनाइएको सडकका भागमा मात्र फुटपाथ विस्तार गर्ने महानगरको योजना छ ।
त्यस्तै वडाध्यक्षको भनाइ छ, 'आफूसँग सल्लाह गरिएन' । यता महानगरले भने वडाध्यक्षहरु र स्थानीयसँग छलफल गरेरै फुटपाथ विस्तारको योजना सुरु गरिएको हो । वडाध्यक्ष महर्जनले अपारदर्शी ढंगले मेयरले टेण्डर आह्वान गरेको समेत आरोप लगाएका छन् । तर, त्यसको कानुनी उपचारको बाटोमा उनी किन छैनन् उनैमाथि प्रश्न उठेको छ ।
महानगरले एकै साथ एउटै सिमाना रहेको वडा २४ र २२ मा फुटपाथ विस्तारको कार्य अघि बढाएको छ । वडा २४ मा धमाधम फुटपाथ बिस्तारले गति लिइरहेको छ र त्यहाँका स्थानीयहरू महानगरको यो कदमको स्वागतमा सडकमै आएका छन् । तर, वडा २२ मा कुन शक्तिले फुटपाथ विस्तारमा भाँजो हालिरहेको हो त्यो चिनीकाजीले मात्रै भन्न सक्ने अवस्था छ ।
