काठमाडौँ । बुधबार रातिको करिब ९ बजे काठमाडौँको सुन्धारामा फुटपाथ व्यवसायी र महानगरका प्रहरीबीच झडप भयो । सामाजिक सञ्जालमा उपलब्ध भिडियो दृश्यअनुसार महानगर प्रहरीले महिला फुटपाथ व्यवसायीहरूमाथि निर्घात कुटपिट गरेको देखिन्छ ।
सामाजिक सञ्जालमा देखिएका दृश्यहरूमा नगर प्रहरीमाथि भएको आक्रमण खुल्दैन । तर, सिधाकुरालाई प्राप्त विवरणअनुसार सो घटनामा कुल १५ जना घाइते भएका छन् । जसमध्ये ६ जना फुटपाथ व्यवसायी छन् भने ९ जना महानगरका प्रहरी हुन् ।
सतहमा देखिएको घटना र सामाजिक सञ्जालमा भएको चर्चा हेर्दा यो घटना सडक व्यवसायीमाथि महानगर प्रहरीको ज्यादती हो । तर, अलि गहिराइमा पुगेर हेर्दा घटनामा फुटपाथ व्यवसायीले महानगरका प्रहरीमाथि पनि निर्घात कुटपिट गरेको खुल्छ ।
त्यो भन्दा अझै पर गएर नियाल्ने हो भने यो घटनामा घुसेको राजनीति देखिन्छ र महानगरपालिकाका मेयर बालेन शाहको सफा र सुन्दर महानगरको अभियानविरुद्ध एमाले कार्यकर्ताले झिकेको बखेडा र त्यसैलाई टेकेर भइरहेको द्वन्द्व हो भन्ने प्रशस्त आधारहरू बन्छन् । यसका लागि फुटपाथ व्यवसायी र महानगरबीच भएको सो रातको घटना र त्यसमा संलग्नहरु कोको हुन भन्ने चिन्न जरुरी हुन्छ ।
घाइते व्यवसायी एमाले कार्यकर्ता
बुधबार राति भएको झडपमा ६ जना फुटपाथ व्यवसायीहरू घाइते भएका छन् । जसमध्ये नानीमाया बस्नेत र बद्री देवकोटा धेरै घाइते भएकाहरू मध्य हुन् । यस्तै, राधिका मैनाली, राधा गिरी, अर्जुन भट्टराई, पदम पोखरेल पनि महानगरको लाठीचार्जका कारण घाइते भएका छन् ।
घाइतेहरुले आफूहरूलाई महानगर प्रहरीबाट चरम यातना भएको भन्दै प्रहरीमाथि कारबाहीको माग गरेका छन् । उनीहरूले महानगरको धरपकडविरुद्ध बिहीबार प्रदर्शन पनि गरे । तर, सिधाकुराले गरेको खोजमा घटनामा घाइते भएकाहरू देशकै दोस्रो ठूलो दल नेकपा एमालेको मजदुर भातृ सङ्गठनका नेताहरू भएको खुलेको छ ।
वर्षौ देखि महानगरको फुटपाथमा व्यवसाय गर्दै आएका उनीहरु महानगरले फुटपाथबाट व्यवसाय हटाउने योजनाविरुद्ध उभिएका थिए । महानगरले फुटपाथबाट व्यवसाय हटाउन गरेको पटक पटकको आग्रह उनीहरूले अटेरी गर्दै आएका थिए ।
सिधाकुरालाई प्राप्त विवरणअनुसार घटनामा घाइते भएकी नानीमाया बस्नेत जीफण्टको बागमती प्रदेश सदस्य हुन् । उनको टाउको फुटेको छ । बद्री देवकोटा जिफन्टकै अर्को संस्था नेपाल स्वरोजगार श्रमिक संघको केन्द्रिय सदस्य हुन । उनको आँखामा चोट र जिउमा निलडाम छ । राधिका मैनाली, राधा गिरी, अर्जुन भट्टराई र पदम पोखरेल जीफण्टकै साधारण सदस्य हुन् ।
तस्विर : दाेहाेराे झडपका क्रममा घाइते भएका बद्री देवकोटा अनि महानगरविरुद्ध प्रदशर्नमा उत्रिएकाहरु
घाइते बद्री देवकोटा आफूहरू कुनै दलको भातृ संगठनको जिम्मेवारीमा भए नभएको विषयले फरक नपार्ने बताउँछन् । ‘हामी कुनै संगठनको हो वा होइन भन्ने विषयले फरक पार्दैन । हामी गरिब किसान हौँ । के यो शहर धनीहरूको मात्रै हो र ?’, उनी प्रश्न गर्छन्, ‘हामीले यात्रुलाई अप्ठ्यारो नपारी व्यापार गरेका हौँ । हामीलाई नियतबस आएका नगर प्रहरीले कुटपिट गरे । ४ सय बढी स्वरोजगार श्रमिक त्यसको प्रतिवाद गछौँ ।’
एसपीसहित ९ महानगर प्रहरीमाथि रड र ढुंगा प्रहार
सुन्धारा झडपलाई लिएर सञ्चार माध्यममा एकपक्षीय समाचार आएको भन्दै काठमाडौँ महानगरले घटना भएको दुई दिनपछि मात्रै आफ्नो तर्फको क्षति सार्वजनिक गरेको छ ।
महानगरले शुक्रबार आफ्ना ९ प्रहरीमाथि आक्रमण भएको खुलासा गरेको छ । महानगर प्रहरीका प्रमुख एसपी राजुनाथ पाण्डेका अनुसार फुटपाथ व्यवसायीले नगरप्रहरी माथि आक्रमण गरेपछि महानगर प्रहरीले त्यसको प्रतिरक्षा गरेको हो । सो झडपमा एसपी मनोज लामिछानेसहित ९ जना प्रहरीमाथि रड र ढुंगा प्रहार गरी घाइते बनाइएको छ ।
तस्विर : फुटपाथ व्यवसायीसँगको झडपमा घाइते भएका महानगर प्रहरी
‘त्यस क्षेत्रमा सडक व्यापार नगर्न हामीले गएको १ महिना अघिदेखि माइकिङ गरेर सचेत गराइरहेका थियौँ । गएको १५ दिनअघि देखि व्यापारीहरूले नगर प्रहरीलाई गाली गर्न थालेका थिए,’ प्रहरी बलका प्रमुख पाण्डेले भने, ‘बुधबार सडकमा व्यापारी आउन थालेको सूचना पाएर मध्य क्षेत्रका कमान्डर लामिछानेको कमान्डमा प्रहरीहरू सुन्धारा जानुभएको थियो । उहाँ पुग्ने बित्तिकै आक्रमण भयो । भीडको अगाडि महिला राखेर पछाडिबाट फलामे रड र ढुङ्गा प्रहार भयो । यसबाट बच्न नगर प्रहरीले प्रतिरक्षा गरेको हो ।’ कसैमाथि दमन गर्ने वा धरपकड गर्ने काम महानगर प्रहरीबाट नभएको पनि उनले दाबी गरे ।
तस्विर : फुटपाथ व्यवसायीसँगको झडपमा घाइते भएका महानगर प्रहरीउता महानगरपालिकाका प्रवक्ता नवीन मानन्धर भने बुधबार जुन घटना भयो त्यस्तो नहुनुपर्ने बताउँछन् । मानन्धरका अनुसार सो क्षेत्रमा महानगरले बारम्बार माइकिङ गर्दै फुटपाथ व्यवसाय नगर्न भनेपनि व्यवसायीहरूले अटेर गरेका हुन् । ‘महानगर प्रहरीले सो क्षेत्रबाट हट्न बारम्बार माइकिङ गरेको हो । महानगर फुटपाथमा व्यवसाय गर्न नदिन कटिबद्ध छ । त्यहीअनुरूप खटिएका नगर प्रहरीसँग व्यवसायीको भनाभनपछि झडप भएको बुझिएको छ । यसलाई महानगरले सकारात्मक तवरले लिएको छैन । जे नहुनुपर्ने थियो त्यो भयो ।’, प्रवक्ता मानन्धरले भने ।
बालेनसँग सँधैकाे जुहारी
२०७९ जेठमा काठमाडौँ महानगरपालिकाको मेयरमा निर्वाचित भएपछि बालेन शाहले अवैध रुपमा निर्माण भएका संरचना र फुटपाथ व्यवसाय हटाउने निर्णय गरेका थिए । फुटपाथ व्यवसायका कारण शहरका सटरमा व्यवसाय गर्नेहरूलाई मर्का परेको र त्यस्ता व्यवसायीहरू औपचारिक करको दायरामा समेत नआएको महानगरको निष्कर्ष थियो ।
कानुनले नचिन्ने तर सरकारी सम्पत्तिमा बनेको संरचनामा निर्बाध व्यापार हुने प्रवृत्ति रोक्न महानगरले कडा नीति अघि सारेको थियो । जसअनुसार महानगरले बानेश्वर, कालिमाटी, सुन्धारा, जमल लगायतका क्षेत्रको फुटपाथ व्यवसाय हटाउन सुरु गरेको थियो । तर, महानगरको निर्णयविरुद्ध फुटपाथ व्यवसायीहरू चरणबद्ध आन्दोलनमा उत्रिरहेका छन् । सडकमा व्यवसाय गर्नेहरुको तर्फबाट बालेनविरुद्ध उत्रिनेको नेतृत्व नेकपा एमाले निकट श्रमिक संगठन जिफण्टका नेताहरूले गरेको महानगरको आरोप छ ।
यस अघि महानगरका मेयर रहेका विद्यासुन्दर शाक्यको आडमा खुल्लमखुल्ला फुटपाथ व्यवसाय गरिरहेका उनीहरूलाई बालेनले हटाउन थालेपछि आक्रोशित भएका एक अधिकारी बताउँछन् । ‘महानगरले बल प्रयोग गर्न थालेपछि धेरै जसो मानिसहरू कि आफ्नो व्यवसायलाई व्यवस्थित गर्न लागे कि यो पेसाबाट बाहिरिए,’ महानगर स्रोत भन्छ, ‘तर, एमालेले च्यापेका सङ्गठनकै व्यापारीहरूको झुण्ड फुटपाथ प्रयोग गर्न पाउनुपर्ने भन्दै नियमित आन्दोलनमा छन् ।’
