काठमाडौँ । सुन तस्करको मतियार भएको भन्दै त्रिभुवन विमानस्थल भन्सार कार्यालयमा विभिन्न समयमा काम गरेका सबै कर्मचारीमाथि पुनः अनुसन्धान हुने भएको छ ।
सुनको अवैध तस्करी तथा पैठारी नियन्त्रण सम्बन्धमा सरकारले गठन गरेको ४ सदस्यीय जाँचबुझ आयोगको सिफारिसपछि उनीहरूमाथि पुनः विस्तृत अनुसन्धान हुने भएको हो ।
आयोगले १ चैतमा उपप्रधान एवम् गृहमन्त्री रवि लामिछानेलाई बुझाएको प्रतिवदेनअनुसार विभिन्न समयमा भन्सारको एक्सरे, माल वस्तु जाँचपास लगायतको तीन वटा फरक फरक भूमिकामा रहेका र भन्सारको नेतृत्व गर्नेसम्मका कर्मचारीले गम्भिर लापरबाही गरेको उल्लेख गरेको छ ।
सुन भनेर चिनिने एक्सरे प्रणाली जडान भएकै अवस्थामा ति कर्मचारीहरूले भन्सारबाट सुनको जाँचपास गराएको आयोगको प्रतिवेदनमा किटान गरिएको छ । ‘सुन भनेर थाहा हुने प्रणाली जडान भएकै अवस्थामा कार्गोबाट सुन जाँचपास हुनै नसक्ने अवस्था थियो,’ आयोगको प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘तर, गम्भिर लापरबाही वा मिलोमतोमा सुनको जाँच पास भएको देखियो ।’
आयोगकाअनुसार एक्सरे मात्रै नभएर मूल्याङ्कन, भौतिक जाँच लगायतका भन्सारका विभिन्न चरणहरुबाट पनि सुन पहिल्याउन सक्ने भए पनि त्यसो नगरिएको ठहर छ ।
आयोगको अनुसन्धानमा कार्गोबाट सुनको जाँचपास हुन नसक्ने यकिन भएको भएपनि समय अभावका कारण भन्सारका कर्मचारीहरूमाथि अनुसन्धान गर्न नसकिएको उल्लेख छ ।
राजश्व अनुसन्धान विभागबाट अनुसन्धान खोसेर लगेपछि प्रहरीको केन्द्रिय अनुसन्धान ब्यूरो सीआइबी ले समेत भन्सारका कर्मचारीहरूमाथि कमजोर अनुसन्धान गरेको प्रतिवेदनको ठहर छ ।
‘सुन तस्करीमा विमानस्थल भन्सार र कर्मचारीको भूमिकामा गम्भिर लापरबाही देखिएको छ, उनीहरूमाथि पुनः र निरन्तर अनुसन्धान गर,’ आयोगको प्रतिवेदनमा भनिएको छ, ‘सुन तस्करले सुन पगाल्न र त्यसको भण्डारण गर्न प्रहरीका विभिन्न कार्यालय नजिक राखेको गोदाममा भेटिएका वस्तु र सो वस्तु आयात भएको नाका र जाँचपासको मूल्याङ्कन गरेर पुनः र निरन्तर अनुसन्धानको जरुरी छ ।’
आयोगका अधिकारीहरूले सुन तस्कर समूहले आयात गरेको सुनसहितका वस्तुहरूको गोदाम र त्यसबाट सुन पगाल्न प्रयोग गरिएको बालुवाटार, टोखा र बुढानीलकण्ठ गोदामको पनि स्थलगत अनुगमन गरेको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । ति गोदाममा फेला परेका वस्तुहरूको अध्ययन गर्दा एसीको कुलर देखि रेडियोको स्पीकर, पानी तान्ने मोटर लगायतका दर्जनौँ उपकरणभित्र सुन राखेर भित्र्याइएको थियो ।
‘कार्गोबाट सुन आयात गर्नु आफैँमा ठूलो जोखिमको कुरा हो,’ आयोगका एक अधिकारी भन्छन्, ‘एक वस्तुको भन्सार घोषणा गरेर अर्कै वस्तुको आयात गरिनु र त्यो सुन भएको थाहा नहुनु गम्भिर अनुसन्धानको विषय हो ।’
बि.स. २०८० साउन २ गते विमानस्थल भन्सार कार्यालय सिनामंगलबाट जाँचपास भएर बाहिरिएको १५५ किलो तौलको स्कुटरको ब्रेक प्याडमा तस्कर समूहले सुन लुकाएर ल्याएको थियो ।
भन्सार हाता कट्ने बितिक्कै राजश्व अनुसन्धान विभागले सुनसहितको ब्रेक प्याड नियन्त्रणमा लिएर थप अनुसन्धान थालेको थियो । रेडी ट्रेडर्स नामक कम्पनीले हङकङबाट क्याथेप्यासेफिक एयरलाइन्सको कार्गोबाट आयात गरिएको ब्रेक प्याड गाल्दा ६१ किलो ७ सय ग्राम २४ क्यारेटको सुन रहेको पुष्टि भएको थियो ।
अवैध सुनको अनुसन्धान कै क्रममा रेडी ट्रेडर्स प्रालिले छोटो समयमै २२ पटक शंकास्पद वस्तु आयात गरेको देखिएको थियो । यस्तै, अन्य विभिन्न कम्पनीहरूले पनि तस्करको गोदाममा सुन पुर्याउन छद्म नाममा कयौं वस्तु आयात गरेको अनुसन्धानमा भेटिएको थियो ।
सीआइबीले अनुसन्धान सकेर मुद्दा बुझाउँदा तस्कर समूहले ३६२ किलो ७७२ ग्राम सुन तस्करी गरेको भन्दै ३ अर्ब ५० करोड बिगो दाबी गरेर मुद्दा दायर गरेको थियो । तर, ति सुनको भन्सार जाँचपास कसरी भयो भन्ने विषयमा सीआइबीले विस्तृत अनुसन्धान नगरेको सुन तस्करी नियन्त्रण सम्बन्धी उच्चस्तरीय आयोगको ठहर छ ।
सीआइबीले विमानस्थल भन्सारका ८ जना कर्मचारीविरुद्ध मात्रै मुद्दा दायर गरेर अन्य कर्मचारीलाई जोगाएको देखिएको आयोग स्रोतको भनाई छ ।
सीआईबीले नै गर्नेछ विस्तृत अनुसन्धान
पूर्वन्यायाधीश डिल्लीराज आचार्य नेतृत्वको सुनको अवैध पैठारी तस्करी सम्बन्धी ४ सदस्यीय जाँचबुझ आयोगले १ चैतमा उपप्रधान एवम् गृहमन्त्री रवि लामिछानेलाई तस्करी प्रकरणमा गम्भिर लापरबाही भएको विवरणसहितको प्रतिवेदन बुझाएको थियो ।
प्रतिवेदन बुझेसँगै सरकारले सीआईबीका तत्कालीन प्रमुख किरण बज्राचार्य सहितका उच्च अधिकारीलाई जिम्मेवारीबाट सरुवा गरेर प्रतिवेदन कार्यन्वयन अघि बढाएको थियो । गृह मन्त्रालय स्रोतका अनुसार सीआईबीको प्रमुखमा एआईजी श्याम ज्ञवाली खटाएसँगै प्रतिवेदनको कार्यन्वयनको पूर्ण जिम्मेवारी दिइएको छ ।
‘प्रतिवेदनमा औंल्याएको कैफियतका आधारमा विस्तृत अनुसन्धानको जिम्मेवारी मन्त्रीज्यूले सीआईबीलाई दिनु भएको छ,’ गृह मन्त्रालय स्रोतले भन्यो, ‘सुन तस्करीमा संलग्न भन्सारका कर्मचारी र संयन्त्रमामाथि ओहदा नहेरी विस्तृत अनुसन्धान अघि बढ्छ । तस्करको फ्याक्ट्रीमा भेटिएको सामानको आयात विवरण हेरेर अनुसन्धान हुन्छ ।’
भन्सारले चाहेको खण्डमा कुनै पनि हालतमा सुनको अवैध तस्करी हुन नसक्ने कुरालाई ध्यानमा राखेर विस्तृत अनुसन्धान हुने गृह मन्त्रालयले जनाएको छ ।
चैत्र १३, २०८० ०३:३० मा प्रकाशित
