काठमाडौँ । मानव मुटुको स्वास्थ्यमा गम्भीर असर गर्ने तत्व अधिक रहेको खाने तेल बजारमा बिक्री वितरण भइरहेको पाइएको छ ।

काठमाडौँ महानगरपालिकाले गरेको बजार अनुगमनका क्रममा ४ वटा खानेतेल उत्पादक कम्पनीले उत्पादन गरेर बजारमा पठाएको नाम चलेकै ब्राण्डका तेलहरु स्वास्थ्यका दृष्टिकोणले जोखिमयुक्त रहेको पाइको हो ।

तेलको खाद्य स्वच्छता जाँच गर्ने अधिकारीहरुकाअनुसार बजारमा भेटिएको तेल नियमित लामो समयसस्म प्रयोग गर्दा क्यान्सरजन्य जोखिम समेत निम्तन सक्ने हुन्छ ।

उपभोक्ताको गुनासोपछि काठमाडौँ महानगरको कृषि तथा पशुपंछी विभाग अन्र्तगतको खाद्य प्राविधिकहरुले उपत्यकाका विभिन्न स्थानबाट नमूनाका रुपमा संकलन गरिएका १३ फरक फरक ब्राण्डका खाने तेलमध्ये ४ वटा तेलको गुणस्तर प्रतिकुल पाइएको हो ।

महानगरका कृषि तथा पशुपंछी विभाग प्रमुख नुरनिधि न्यौपानेका अनुसार खाद्य प्राविधिकहरुले जाँच गराएका मध्ये अमृत, क्वालिटी, पक्वान ब्राण्डका सोयाबिनको तेल र फेमिली ब्राण्डको तोरीको तेलमा मापदण्डभन्दा धेरै पेरोक्साइड भ्यालु र एसिड भ्यालुको मान पाइएको हो । 

‘ल्याब परीक्षण गरिएका १३ मध्ये ४ ब्राण्डका तेलमा सरकारले तोकेको भन्दा अधिक मात्रामा पेरोक्साइड र एसिड भ्यालु पाइएको छ,’ विभाग प्रमुख न्यौपानेले भने,‘ तेलमा यस्तो हुनु भनेको मानव स्वास्थ्यका लागि गम्भीर हो । यस्तो तेलको प्रयोगले मानव शरीरका सेलको विकास क्रम नै रोक्छ भन्ने प्राविधिक विश्लेषण छ ।’ 

यस्तो कैफियत भेटिएका तेललाई तत्काल बजारबाट फिर्ता गर्न र नष्ट गरेको प्रमाण महानगरमा पेश गर्न निर्देशन भएको न्यौपानेले सिधाकुरालाई बताए । 

यी हुन् गुणस्तरहिन तेल 

३ वटा व्राण्डका सोयाबिन र एउटा ब्राण्डको तोरीको तेलमा सरकारले तोकेको गुणस्तरभन्दा धेरै पेरोक्साइड भ्यालु र एसिड भ्यालु पाइएको महानगरपालिकाले जनाएको छ । 

सरकारले सोयाविन तेलका लागि तोकेको अनिवार्य मापदण्डभन्दा धेरै पेरोक्साइड भ्यालु र एसिड भ्यालुको मान गुणस्तर नहुनेमा श्रीराम रिफाइन्ड आयल प्राडक्ट, मोरङ्ले २०८० पुस २७ गते उत्पादन गरेको पक्वान व्राण्डको व्याच/लट नं. s-2 को रिफाइन सोयाविन तेल एउटा हो । 

यस्तै, २०८० कार्तिकमा उत्पादन भएको अमृत ब्राण्डको व्याच/ लट नं. ११ को रिफाइन सोयाबिन आयल र २०२४ अप्रिल महिनामा उत्पादन भएको क्वालिटी व्राण्डको व्याच/लट नं. ०८ को रिफाइन सोयाबिन तेलमा पनि सरकारले तोकेको मापदण्ड नपाइएको महानगरको खाद्य प्राविधिकहरुले बताएका छन् । 

अमृत तेल त्रिवेणी ग्रुप अन्र्तगतको अन्नपूर्ण भेजिटेवल प्रोडक्ट प्रालिले उत्पादन गरेको हो भने क्वालीटी ब्राण्डको तेल क्वालिटी आयल रिफाइनरी प्रालि कटहरी विराटनगरको उत्पादन हो ।  

यस्तै २०८० साल माघमा उत्पादन भएको, व्याच/लट नं. १० को फेमिली ब्राण्डको तोरीको तेलमा पनि पेरोक्साइड भ्यालु मापदण्डमा नरहेको पाइएको, कृषि तथा पशुपन्छी विभागका प्रमुख नुरनिधि न्यौपानेले जानकारी दिए । यो तेल शिवशक्ति घ्यू उद्योग जीतपुर, बाराले उत्पादन गरेर बजारमा पठाउँदै आएको छ ।

नमूना परीक्षणका लागि बैशाख ३१ गते ‘राष्ट्रिय खाद्य तथा दाना रिफरेन्स प्रयोगशाला’ बबरमहल पठाइएको र त्यसबाट प्राप्त नतिजाका आधारमा तेल उद्योगहरुमाथि कारबाही गरिएको न्यौपानेले बताए । 

विभागकाअनुसार नतताउँदा देखिएको यो भ्यालु तताएपछि झन् बढ्ने र तेल झनै अखाद्य हुने हुन्छ । यसरी मापदण्डमा नरहेका तेल ३ दिनभित्र फिर्ता ल्याउन, फिर्ता ल्याइएको तेल नष्ट गरिएको प्रमाणसहित महानगरपालिकामा उपस्थिति हुन पत्राचार गरिएको महानगरको भनाई छ ।

आफ्नो गुणस्तरहिन उत्पादनबारे के भन्छन् तेल उद्योग ?

महानगरको रिपोर्टपछि सिधाकुराले गुणस्तर फेल भएका तेल उद्योगहरुसँग सम्पर्क गरेको थियो । जसमध्ये शिवशक्ति ग्रुपका प्रतिनिधिबाहेक अरु व्यक्तिहरुसँग सम्पर्क हुन सकेन । शिवशक्ति ग्रुपको कार्यालयकाअनुसार आफूहरुलाई महानगरको गुणस्तर जाँचको कारबाहीबारे जानकारी भएको छ । तर, अहिले तेलको विषयमा बोल्ने व्यक्ति कार्यालयमा नभएको र आफूहरु पनि उद्योगको गणुस्तर जाँचमा लागेका कारण तत्काल यो विषयमा औपचारिक रुपमा धारणा सार्वजनक नगरिने एक प्रतिनिधिले बताए ।