एउटालाई असजिलो पर्दा अरुले सहयोग गर्ने मानवीयता हो । पशुले पनि आफ्नो समुहमा विपत्ति पर्दा समूल सदस्यलाई जोखिम उठाएर सहयोग गरेको पाइन्छ । पहिला मान्छेहरू पापसँग डराउँथे र गलत काम गर्थेनन्। अहिले पनि समाजमा यस्ता केही व्यक्ति छन्, गलत काम किमार्थ गर्दैनन् । गर्न पापको डर मान्दछन् । भोलि मरे पछि नर्क गइन्छ भन्ने डर छ, उनीहरूलाई ।यस्तो डर नमान्नेहरू पनि छन् उनीहरूलाई आचरण र नैतिकताको डर छ ।
आजकल धेरै मान्छेहरू पलापिए भनेर मेरा एक जना मित्रले भने । के भन्छौ तिमी भनेको ''कुरा गर्छ आध्यात्मवादको, काम गर्छ बेइमानी'' भनेर पो भन्छन् । के बेइमानी ? मेरो स्वभाविक पश्न थियो । ''भुकम्पले आफ्नो सँगैको घर भत्किएर एउटा छोरो अस्पतालमा छ । घर सखाप पार्यो । उसको घर भत्किएकै छैन । पाल, कम्मल र रासन माग्ने लाइनमा छ । त्यो क्षति भएको छिमेकीको लागि लाइन बसेको होला, दुवै जना लाइनमा छन् दुवै जना भए पछि दुवैबाट छिमेकीलाई राम्रै सहयोग हुने भयो भनेको त आफैको लागि पो रहेछ ।कसरी सकेको होला त्यसो गर्न। त्यही आत्मग्लानि र आत्मा विभोर भएको छिमेकी भन्दा चर्को स्वरमा यति दिएर हुन्छ । यस्तो दिए हुन्छ । सरकारले यही ढिलो सेवा दिने भनेर कराउँछ ।'' भनेर भनेँ । म झस्किएँ । हामी के हुँदै छौँ ? हामी कता जाँदैछौँ ? आदि इत्यादि तर्क मनमा उब्जिए ।
दैविक प्रकोप सम्बन्धी शिक्षा समूहको बैठक बसिरहेका थियौं । पहिला नै भुकम्प प्रभावित क्षेत्रमा काम गरेका अनुभवी एक सहभागी भर्खरै जाजरकोट र रुकुमका भुकम्प प्रभावित क्षेत्रमा पुगेर आएका थिए । उनी हतास देखिन्थे । ''बालबालिकाको अवस्था बिजोक छ, सुत्केरी र गर्भवती महिलाको अवस्था मर्माहत छ, अपाङ्गता भएका र ज्येष्ठ नागरिकको आवाजै छैन । कसैले वास्ता गर्दैन । मानौं उनीहरु मानिस नै होइनन् ।'' आफैले संयोजन र अगुवाइ गर्न पर्ने बैठक थिएन । ''त्यसो त होइन होला नेपाली मानिसहरू त्यति निर्दयी हुँदैनन्'' भन्दै थिएँ । उनी रोकिन सकेनन्, ''उनीहरु जमात बनाउन भिड्न सक्दैनन्, दलका कार्यकर्ताको पनि पहिलो दृष्टिमा उनीहरु पर्दैनन् । यो आवाज नभएको वर्ग, आवाज पुर्याउन नसक्ने वर्गमा पर्दो रहेछ । छुट्टै विशेष ध्यान दिनु पर्ने समूह रहेछ ।'' रोकिन संकेत गरेँ तर रोकिएनन्'', अहिले भुकम्प प्रभावित क्षेत्रमध्ये सबै भन्दा सुगम जाजरकोटको सदरमुकाम खलंगा हो । त्यहाँ महोत्सव लागे जस्तो भएको छ । पर्यटन क्षेत्र जस्तो भएको छ । फोटो खिचाउने र फेसबुकमा राख्ने प्रतिस्पर्धा जस्तो भएको छ । अभिभावक गुमाएका बाल-बालिकालाई रुहाउँदै बोल्न लगाई थप तनावग्रस्त बनाउँदै फेसबुकमा भिडियो अपलोड गर्नेले क्या वात गरेँ भनेको छ