ललितपुर । ललितपुरको भैंसेपाटीबाट बुङ्मती हुँदै अघि लाग्दा ढुंगा गिट्टी बोकेका टिपरको जाममा परिन्छ । तिनै टिपरलाई पछ्याउँदै फर्सीडोल, डुकुछाप, महादेव खोला हुँदै अघि बढ्दा सामाखेल पुगिन्छ । गोदावरी नगरपालिका वडा नं. ७ स्थित देवीचौर बाबियो गाउँको फेदमा पर्छ सामाखेल । वारी ललितपुर र पारी काठमाडौँ, बिचमा बागमती साँघुरिएर बगेको छ । काठमाडौँपट्टि फास्ट ट्रयाकको ६ लेन सडकको ट्रयाक खोलिएको छ ।
तर, ललितपुरतर्फ भने एक दशकअघि बनेको बाटोको समेत अहिले नामोनिसान छैन । बाटो, कुलोदेखि जंगल तहसनहस पार्न २४ घण्टा टोजर र टिपर चलिरहेका छन् । बाबियो गाउँ नै जोखिममा पार्ने गरी मरुभुमी बनाउन लागिएको सामाखेलमा अहिले ३ वटा ढुंगा खानी सञ्चालनमा छन् । खानीबाट भएको उत्खननलाई क्रसिङ गर्न ६ वटा क्रसर खोलिएको छ । ति सबै अवैध र अनुमति नलिएका छन् ।
करिब एक सय रोपनी निजी जग्गामा खानी सञ्चालन अनुमति लिएर प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ निकट दाबी गर्ने एक व्यवसायीले ६४० रोपनी सरकारी जग्गामा दोहन मच्चाएका छन् । तिनै खानी सञ्चालकले बेचेको अवैध ढुंगा गिट्टी त्रिभुव अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल निमार्णमा प्रयोग भैरहेको छ ।
सडकको ट्रयाक खोल्ने बहानामा वन सखाप
२०७१ सालमा पहिलो पटक केदारनाथ तिमिल्सीनाले यस क्षेत्रमा रहेको १०५ रोपनी निजी जग्गामा ढुंगा खानी उत्खनन गर्ने भन्दै मच्छिन्द्रनाथ मल्टिप्रपोज प्राली दर्ता गराएका थिए । खानीसम्म मोटरबाटो पुर्याउन भने उनले गोदावरी नगरपालिकाकै बजेटमा सुपर ट्रयाकका नाममा सामुदायिक वनमा बाटो खोले । मच्छिन्द्र सामुदायिक वन र गिद्धेभिर सामुदायिक वन हुँदै बगुवा जोड्ने सुपर ट्रयाक भन्दै खनिएपनि उनको खानी नजिक पुगेपछि सडक निमार्ण रोकियो । त्यसपछि सुरु भयो सार्वजनिक जमिनको दोहन ।
९ वर्षमा मच्छिन्द्रनाथ मल्टिप्रपोज प्रालीले करिब ३ वटा क्रसर सञ्चालनमा ल्याएको छ । मच्छिन्द्रनाथ मल्टिप्रपोजका सञ्चालक केदार तिमिल्सिनाका अनुसार अहिले मच्छिन्द्र कंक्रिटका नाममा ५ प्रतिशत शेयर रहेको छ भने सजिलो रोडा ढुंगा उद्योगका नाममा ५० प्रतिशत शेयर रहेको छ । यस्तै, एडभान्स क्वालीटी क्रसरको २० प्रतिशत, तिमिल्सिना कन्स्ट्रक्सनको नाममा २५ प्रतिशत शेयर भागबण्डा गरिएको छ ।
मच्छिन्द्र कंक्रिट तिमिल्सिनाकै हो भने सजिलो रोडा ढुंगाका सञ्चालक शशी शाही हुन् । एडभान्स क्वालीटिका सञ्चालक मधुसुदन डोटेल र तिमिल्सिना कन्स्ट्रक्सनका सञ्चालक पञ्चराम महर्जन हुन् । महर्जन निमार्ण व्यवसायी संघ ललितपुरका अध्यक्ष समेत हुन् ।
यस्तै यही ठाउँमा सजमाला घर्ती मगरका नाममा सजमाला ढुंगा खानी सञ्चालनमा छ । यसले पनि महर्जन निर्माण सेवाका नाममा भएको जग्गा सहित कित्ता नं. ११ को सार्वजनिक जमिन उत्खनन् गरिरहेको छ ।
प्रचण्डलाई घर
तिमिल्सिना गोदावारी ७ का स्थायी बासिन्दा भएपनि उनको खुमलटारमा पनि घर छ । खुमलटारस्थित कान्ती नगरटोलमा रहेको ४ तले सेतो घरमा प्रचण्डका सुरक्षाकर्मी र निजी सचिवालय सदस्यहरुका लागि भाडा लिइएको छ । घरमा प्रचण्डको सुरक्षामा खटिने सुरक्षाकर्मी तथा निजी सचिवालयका अन्य सदस्यहरु समेत बस्ने गरेको मच्छिन्द्र मल्टीप्रपोज खानी तथा क्रसरका सञ्चालक समेत रहेको घरबेटी केदारनाथ तिमिल्सिना नै स्वीकार गर्छन् ।
केदारनाथ तिमिल्सिना
प्रधानमन्त्री ‘प्रचण्ड’ निकट रहेको दाबी गर्ने उनले सो घरबाट मासिक ८० देखि ८५ हजार रुपैयाँ भाडा लिने गरेको बताउँछन् । तर, जानकरहरु उनले सो घर सित्तैमा दिएर सोको बदलामा वनको अवैध उत्खननका लागि अनुमति लिएको दाबी गर्छन् । त्यसो त उनलाई भाडा सम्झौता गर्नुभएको छ ? भन्ने हाम्रो प्रश्नमा उनले भने, ‘त्यहाँ प्रहरी बस्छन् किन सम्झौता गर्नुपर्यो ?’ प्रचण्डको निजी निवासमा समेत खाद्यान्न पुर्याउने तिमिल्सिनाले त्यसैको रवाफ देखाएर सार्वजनिक जमिन उत्खनन गरिरहेको ललितपुरका खानी पीडितहरुको आरोप छ ।
जनप्रतिनिधि नै सार्वजनिक सम्पत्ति दोहनमा
सामाखेलको ५ सय मिटर दुरीमै अहिले ३ वटा खानी खुलेका छन् भने ६ वटा क्रसर सञ्चालनमा छन् । मच्छिन्द्रनाथ मल्टिप्रपोजसँग मात्रै ४ वटा क्रसर आवद्ध छने भने निवर्तमान वडा अध्यक्षले समेत अहिले खानी र क्रसर सञ्चालनमा ल्याएका छन् । गोदावरी ७ का पूर्व वडा अध्यक्ष गिरीप्रसाद तिमिल्सिनाले अहिले बढिमालिका खानी उद्योग चलाएका छन् भने मालिका कन्स्ट्रक्सनका नामबाट क्रसर चलाएका छन् ।
गोदावरी ७ का पूर्व वडा अध्यक्ष गिरीप्रसाद तिमिल्सिना
अझ रोचक कुरा त के छ भने यसअघि सामाखेलमा खानी तथा क्रसरले सार्वजनिक जग्गा उत्खनन् गरेकाले कारबाही गरीपाउँ भन्दै यिनै पुर्व वडा अध्यक्ष गिरीले पटक पटक नगरपालिकामा पत्र लेखेका थिए । तर, आफू वडा अध्यक्ष भएकै समयमा छोराछोरी र आफन्तका नाममा जग्गा खरिद गरेका वडा अध्यक्षले अहिले खानी चलाइरहेका छन् ।
जबकी उनले खानीको लाइसेन्स लिएको २ वर्षसम्म अध्ययन गर्ने समय भएकाले उत्खनन गर्न नपाइने व्यवस्था भए पनि ढुंगा गिट्टी उत्खनन् र विक्रीले अहिले उनलाई भ्याइ नभ्याई छ ।
अवैध खानी र क्रसरले ६४० रोपनी सार्वजनिक जमिन खने
सामाखेलमा बाहुबली रोडा ढुंगा उद्योग पनि सञ्चालमा छ । सुदर्शन विष्ट र अञ्जु पौडेल सञ्चालक रहेको यो उद्योगले त्रिभुवन अन्तराष्ट्रिय विमानस्थलमा बनिरहेको ट्याक्सी वेका लागि ढुंगा गिट्टी आपूर्ति गरिरहेको छ । स्रोतका अनुसार विमानस्थल निमार्णको ठेक्का पाएको कम्पनी अञ्जु पौडेलकै परिवारको हो । बाहुबली रोडा ढुंगा उद्योगको आफ्नै खानी भने छैन । तर, उसले स्थानीय अर्जुनप्रसाद दुलालको जग्गामा उत्खननका लागि भाडामा लिएको छ । दुलालको जमिन क्वायर एरियामा भने पर्दैन । क्वाएर एरियामा नपर्ने जमिनमा उत्खन्न गर्न पाइदैन । उक्त जमिन समेत खनेर सकेको बाहुबली अहिले कित्ता न ११ को सार्वजनिक जमिन उत्खननमा संलग्न छ ।
